Bunkeren van zeeschepen

Inleiding

Onder het bunkeren van zeeschepen wordt verstaan het overslaan van brandstof zoals stook- en /of gasolie vanuit een binnenvaarttankschip naar een zeeschip Dit vindt meestal plaats langszij een zeeschip dat op een overslagplaats in een van de zeehavens afgemeerd ligt.
De grootte van de zeeschepen kan variëren van een relatief kleine coaster tot een groot containerschip of tanker met een lengte van meer dan 300 meter. Vaak zijn dit hele hoge schepen.
De overslag vindt in de meeste gevallen plaats door gebruik te maken van een bunkergiek of slangenhaspel.

Wat zijn de risico’s?

• Vallen van hoogte waarbij men door de val kan overlijden indien gebruik wordt gemaakt van de ladder op de bunkergiek;
• Vallen van hoogte bij werken op hoogte bij manifold zeeschip
• Verwondingen  door vallend sjormateriaal indien men langszijde een container schip afmeert;
• Vallende container(s) waardoor woning / stuurhuis of dek wordt geraakt en medewerkers gevaar lopen hierdoor gewond te raken met in het ergste geval een dodelijk ongeluk.
• Bij stookolie met een hoge temperatuur kans op verbranding bij contact met het leidingsysteem
• Kans op overboord raken tijdens af- en ontmeren waarbij in het ergste geval verdrinking optreedt omdat gebruik wordt gemaakt van voortstuwing en boegschroeven;
• Letsel door geraakt te worden door de bunkerslang of andere objecten bij hijswerkzaamheden van de bunkerslangen of vaten / kratten bij smeerolie bunkeringen,
• Verwondingen door valgevaar aan dek bij zeegaande chemietankers indien spanten aan dek liggen.

Maatregelen om de risico’s te beperken

De doelstelling van deze beschrijving is:

• Het voorkomen van letsel aan de bemanning van de leverende en ontvangende schepen door veilig te werken
• Het voorkomen van risico’s voor het ontstaan van schade aan de schepen
• Door voorzorgsmaatregelen te hanteren wordt er schade aan het milieu voorkomen door het uitblijven van olie spills en morsen van product in welke vorm ook.

Bunkerprotocol

Bij het langszijde komen bij een containerschip zijn in overleg met stuwadoors, sjorders en de bunkermaatschappijen, procedures opgesteld. Deze zijn beschreven in het “Bunkerprotocol” en de “toelichting”. Bij diverse terminals dient vooraf aan het bunkeren een Bunker infoblad te worden ingevuld door zowel de kapitein van de bunkerlichter als de Terminal waar het zeeschip is afgemeerd. Het Bunkerprotocol is een overeenkomst tussen verschillende partijen waarin afspraken zijn vastgelegd rondom het veilig bunkeren.

Hoe veilig te handelen in de praktijk

Afmeren langzij het zeeschip en contact

Bij het langszijde komen van een bunkerlichter bij een groot zeeschip moeten de meertrossen worden overgezet op het zeeschip.

In de meeste gevallen is er bij zo’n groot zeeschip wel een bemanningslid aan dek. Deze kan met behulp van een werplijn de meertrossen naar boven halen en aan dek van het zeeschip vastzetten. De voorkeur gaat hierbij uit om de bolders aan dek van het zeeschip te gebruiken.

Indien er geen bemanningslid aan dek van het zeeschip staat, zal men proberen een bemanningslid door bijvoorbeeld geluidseinen of roepen te motiveren de meertrossen over te nemen.
Lukt dit niet, dan kan gebruik worden gemaakt van de trap op de bunkergiek en bestaat de mogelijkheid op deze manier iemand aan dek van het zeeschip te krijgen.
Neem contact op met de sjorders aan dek dat men langszij ligt.
Loop zoveel als mogelijk aan de buitenkant van het dek zodat u altijd de situatie kunt overzien.

Klimmen met/op de bunkergiek

Wordt gebruik gemaakt van de bunkergiek, dan gaat men werken op hoogte en dient men zich van valbeveiliging te voorzien zodat men “gezekerd” naar boven kan klimmen. De bunkerlichter dient stil te liggen en de bunkergiek dient tegen de huid van het zeeschip te zijn gedraaid waarbij het bordes aan de uiteinde van de bunkergiek op de hoogte van het dek van het zeeschip is. Voor men overstapt is het aan te raden zich met een 2^de lijn aan de reling van het zeeschip te zekeren indien dit mogelijk is. Gebruik hiervoor een lijn met een Musketonhaak omdat deze makkelijk om de railing zijn te bevestigen. Nu kan men zich losmaken van de bunkergiek en overstappen op het dek van het zeeschip.

Wees alert bij aankomst op het zeeschip dat alle relingen of openingen in de verschansing correct zijn gesloten. Het kan voorkomen dat draaibare gedeelten in de reling niet zijn geborgd.

Toegang het zeeschip om bunkerslangen aan te koppelen

Voor de overslag van de brandstof wordt in de Nederlandse havens gebruik gemaakt van slangen van de bunkerlichter. Deze slangen kunnen op een rolhaspel zitten als kleine partijen worden geleverd aan een coaster of kleine zeevaart.
Voor de grote zeeschepen gebruikt men meestal een bunkergiek waaraan 1 tot 2 slangen zijn bevestigd afhankelijk van het volume waarmee men kan leveren.
De slangen worden door de bunkergiek naar het zeeschip gedraaid.
De slangen worden in overleg met de machinist van het zeeschip door de bemanning van de bunkerlichter aangekoppeld.
Hiervoor moet de bemanning vanaf de bunkerlichter overstappen naar het zeeschip. Hiervoor wordt in het algemeen een losse trap, gangway van het zeeschip of de bunkergiek gebruikt.
Het komt voor dat een bemanningslid zonder gebruik te maken van deze middelen zo kan overstappen omdat het dek van de bunkerlichter gelijk ligt net het dek van het (geladen) zeeschip.

Figuur: bunkerschip langszijde zeeschip

Losse trappen

Gebruikt men een losse trap dan dient deze door een bemanningslid te worden vastgehouden tot diegene die de trap beklimt aan dek is. Borg de trap met bijvoorbeeld de werplijn aan de railing zodat deze niet weg kan glijden indien er scheepvaart passeert of er golven zijn. Draag er zorg voor dat de ladder wel met het schip mee kan bewegen en niet strak vast wordt gezet.

Gangway van het zeeschip

Bij gebruik van de gangway van het zeeschip, wat bij grote zeeschepen de voorkeur geniet, dient men alert te zijn dat de 2 railingen worden gezekerd en niet neer kunnen klappen als je op de gangway wilt klimmen of staat. De gangway dient door een bemanningslid van het zeeschip te worden bediend. Indien een zeeschip een luik in de zij heeft, bestaat de mogelijkheid dat men via een pilot ladder / touwladder naar boven moet klimmen. Overtuig u er van dat de touwladder gezekerd is en niet naar beneden kan komen indien u op de ladder gaat staan.

Afbeeldingen valbeveiliging op de bunkergiek

Bemanningslid met valbeveiliging                                        

Bevestiging valbeveiliging aan rail bunkergiek

Afbeelding van een Musketonhaak t.b.v. valbeveiliging.

Figuur: Overstappen vanaf bunkergiek naar zeeschip zonder valbeveiliging. Het risico op een val van hoogte met dodelijke afloop is hier duidelijk aanwezig. Als er golfslag of wind in de haven staat beweegt de bunkergiek enorm heen en weer door de hoogte boven het schip.

Vallende voorwerpen

Bij het langszijde komen dien je er altijd op bedacht te zijn dat er vanaf het zeeschip iets naar beneden kan vallen. Bij de containerschepen kunnen dit de twistlocks zijn of andere materialen die gebruikt worden om de containers van hun zeevasten te ontdoen

Bij de passagiersschepen kan men worden geconfronteerd met lege blikjes en / of flesjes van frisdrank of bier.  Zorg er voor dat je altijd via de buitenkant van het dek naar voor- en achter loopt zodat je de minste kans hebt dat materialen op je lichaam komen. 

Tijdens het lossen van de containers bestaat de kans dat een twistlock aan de container blijft kleven. Het komt geregeld voor dat deze twistlock dan bij het bewegen van de container in de kraan, naar beneden valt en aan dek van een bunkerlichter terecht komt. Zo zijn er meer sjormaterialen die naar beneden kunnen komen zoals de sjorstangen en materialen die worden gebruikt om de containers die aan dek komen te staan te ont-sjorren. Mocht dit gebeuren meldt dit dan bij de partijen die op het Meldingsformulier zijn genoemd en bij de terminal waar het zeeschip ligt aangemeerd.

Zie ook het hoofdstuk “Werken met containers”

Wetgeving en overige informatie

• Arbeidsomstandigheden Besluit Art. 3.16 en 7.23
• Protocol Bunkerveiligheid
• Veiligheidschecklist voor het bunkeren van zeeschepen
• Havenbeheersverordening Rotterdam
• Havenbeheersverordening Amsterdam